tomas tranströmer por enaiê mairê azambuja


Tranströmer 1955

 

eu já disse nalgum post passado que um dos problema da literatura mundial é que as periferias se desconhecem mutuamente. todos olham para o centro (em geral o econômico é o literário) & para si mesmos, até que alguma mensagem do centro nos faça lembrar do resto (não se trata de geografia — nós ignoramos o que acontece na maior parte dos países latino-americanos —. nem de língua — as literaturas africanas de língua portuguesa também são arquipélagos desconhecidos.).

foi o caso recente da polonesa wislawa szymborska que, ao receber o nobel, passou a ser reconhecida no resto do mundo (enquanto zbigniew herbert, da mesma terra & época, permanece pouco conhecido), é o caso do sueco tomas tranströmer, outro vencedor do nobel (enquanto outros suecos desfrutam da sua perene mudez em termos mundiais). sua obra, no entanto, ainda permanece pouco conhecida pela falta de traduções nacionais. daí a importância do trabalho de enaiê mairê azambuja (como o de regina przybycien, tradutora de symborska), quando esses outros periféricos também chegam ao centro &, com isso, aos nossos olhos. eu diria que esse é o passo possível, enquanto não conseguimos olhar diretamente para mais longe.

guilherme gontijo flores

ps: já repararam como as fotos famosas acompanham a idade do estrelato? tranströmer – como szymborska – nasceu velho; parece nunca ter sido um poeta jovem, a caminho. é por isso que escolhi uma foto menos comum, de 1955, quando o rapazote tinha seus 24 anos.

Allegro

Jag spelar Haydn efter en svart dag
och känner en enkel värme i händerna.

Tangenterna vill. Milda hammare slår.
Klangen är grön, livlig och stilla.

Klangen säger att friheten finns
och att någon inte ger kejsaren skatt.

Jag kör ner händerna i mina haydnfickor
och härmar en som ser lugnt på världen.

Jag hissar haydnflaggan – det betyder:
»Vi ger oss inte. Men vill fred.«

Musiken är ett glashus på sluttningen
där stenarna flyger, stenarna rullar.

Och stenarna rullar tvärs igenom
men varje ruta förblir hel.

Allegro

Depois de um dia negro, eu toco Haydn,
e sinto um leve calor nas mãos.

As teclas estão prontas. Marteladas gentis.
o som é vivaz, verde e cheio de silêncio.

O som anuncia que a liberdade existe
e que alguém não paga impostos a César.

Enfio as mãos nos meus haydnbolsos
e ajo como um homem tranquilo com tudo isto.

Alço minha haydnbandeira. O aviso é:
“Não nos rendemos. Mas queremos paz.”

A música é uma casa de vidro sobre um declive;
rochas voando, rochas rolando.

As rochas rolam direto para dentro da casa
mas cada vidraça ainda está inteira.

Lamento

Han lade ifrån sig pennan.
Den vilar stilla på bordet.
Den vilar stilla i tomrummet.
han lade ifrån sig pennan.

För mycket som varken kan skrivas eller förtigas!
han är lamslagen av något som händer långt borta fast den underbara kappsäcken dunkar som ett hjärta.

Utanför är försommaren.
Från grönskan kommer visslingar – människor eller fåglar?
Och körsbärsträd i blom klappar om lastbilarna som kommit hem.

Det går veckor.
Det blir långsamt natt.
Malarna sätter sig på rutan:
små bleka telegram från världen.

Lamento

Ele largou a caneta.
Ela permanece lá parada.
Ela permanece lá parada no espaço vazio.
Ele largou a caneta.

Tanto que não pode ser escrito nem mantido aqui dentro!
Seu corpo é tensionado por algo acontecendo longe dali
embora a curiosa bolsa noturna bata como um coração.

Lá fora, o fim da primavera.
Assobio vindo da folhagem – pessoas ou pássaros?
E as cerejeiras em flor afagam os caminhões pesados na volta para casa.

Semanas passam.
A noite chega lentamente.
Mariposas pousam na vidraça:
Pequenos telegramas pálidos do mundo.

Sorgegondol nr 2

I
Två gubbar, svärfar och svärson, Liszt och Wagner, bor vid
Canal Grande
tillsammans med den rastlösa kvinnan som är gift med
kung Midas
han som förvandlar allting han rör vid till Wagner.
Havets gröna köld tränger upp genom golven i palatset.
Wagner är märkt, den kända kasperprofilen är tröttare
än förr
ansiktet en vit flagg.
Gondolen är tungt lastad med deras liv, två tur och retur
och en enkel.

II
Ett fönster i palatset flyger upp och man grimaserar i det
plötsliga draget.
Utanför på vattnet visar sig sorgondolen paddlad av två
enårade banditer.
Liszt har skrivit ner några ackord som är så tunga att de
borde skickas
till mineralogiska institutionen i Padova för analys.
Meteoriter!
För tunga för att vila, de kan bara sjunka och sjunka genom
framtiden ända ner
till brunskjortornas år.
Gondolen är tungt lastad med framtidens hopkurade stenar.

III
Gluggar mot 1990.

25 mars. Oro för Litauen.
Drömde att jag besökte ett stort sjukhus.
Ingen personal. Alla var patienter.

I samma dröm en nyfödd flicka
som talade i fullständiga meningar.

IV
Bredvid svärsonen som är tidens man är Liszt en maläten
grandseigneur.
Det är en förklädnad.
Djupet som prövar och förkastar olika masker har valt just
den här åt honom –
djupet som vill stiga in till människorna utan att visa sitt
ansikte.

V
Abbé Liszt är van att bära sin resväska själv genom snöglopp
och solsken
och när han en gång skall dö är det ingen som möter vid
stationen.
En ljum bris av mycket begåvad konjak för honom bort mitt i
ett uppdrag.
Han har alltid uppdrag.
Tvåtusen brev om året!
Skolpojken som skriver det felstavade ordet hundra gånger
innan han får gå hem.
Gondolen är tungt lastad med liv, den är enkel och svart.

VI
Åter till 1990.

Drömde att jag körde tjugo mil förgäves.
Då förstorades allt. Sparvar stora som höns
sjöng så att det slog lock för öronen.

Drömde att jag ritat upp pianotangenter
på köksbordet. Jag spelade på dem, stumt.
Grannarna kom in för att lyssna.

VII
Klaveret som har tigit genom hela Parsifal (men lyssnat)
får äntligen säga något.
Suckar… sospiri…
När Liszt spelar ikväll håller han havspedalen nertryckt
så att havets gröna kraft stiger upp genom golvet och flyter
samman med all sten i byggnaden.
Godafton vackra djup!
Gondolen är tungt lastad med liv, den är enkel och svart.

VIII
Drömde att jag skulle börja skolan men kom för sent.
Alla i rummet bar vita masker för ansiktet.
Vem som var läraren gick inte att säga.

Kommentar
Vid årsskiftet 1882/1883 besökte Liszt sin dotter Cosima och hennes man, Richard Wagner, i Venedig. Wagner dog några månader senare. Under denna tid komponerade Liszt två pianostycken som publicerades under titeln ”Sorgegondol”.

Gôndola Lúgubre nr 2

I
Dois senhores, sogro e genro, Liszt e Wagner, vivem no
Canal Grande
junto com a mulher nervosa que é esposa do
rei Midas
ela que transforma tudo o que toca em Wagner.
O verde gelado do oceano escoa através dos andares do palácio.
Wagner está marcado, seu reconhecido perfil Kaspar
decadente,
sua face é uma bandeira branca.
A gôndola pesada carrega as suas vidas, duas viagens de ida e volta
e uma de ida.

II
Uma janela do palácio está escancarada e alguém faz caretas contra
a súbita rajada de vento.
Lá fora na água, a gôndola lúgubre passa, movida por dois remadores
criminosos.
Liszt compôs alguns acordes tão pesados que deveriam
ser entregues
para análise no Instituto de Mineralogia em Pádua.
Meteoritos!
Muito pesados para ficar onde estão, eles simplesmente afundam e afundam
ao longo dos anos
até alcançar o ano dos camisas-marrons.
A gôndola pesada carrega o amontoado de pedras do futuro.

III
Pequena abertura para 1990.

25 de Março: preocupação com a Lituânia.
Sonhei que visitava um grande hospital.
Ninguém a trabalho. Todos pacientes.

No mesmo sonho, uma menina recém-nascida
falava frases inteiras.

IV
Diferente do genro, que é modernista, Liszt é um antiquado
grand seigneur.
Um disfarce.
A profundidade, que examina e rejeita diferentes máscaras, escolheu
apenas esta para ele –
profundidade que invadirá o homem sem mostrar o rosto.

V
O velho Liszt está acostumado a carregar sua própria bagagem debaixo de neve e
e sol
e quando ele visitar a morte, ninguém o encontrará na
estação.
Um sopro quente de um bom conhaque levou-o embora no meio de
um encargo.
Ele sempre tem encargos.
Duas mil cartas por ano!
O aluno deve escrever a palavra certa cem vezes
antes que ele possa ir pra casa.
A gôndola pesada carrega vida, é simples e negra.

VI
De volta à 1990.

Sonhei que dirigia por 200 quilômetros em vão.
Então, tudo se ampliou. Pardais grandes como galinhas
cantaram tão alto que meus ouvidos se fecharam.

Sonhei que havia esboçado teclas de piano
na mesa da cozinha. Toquei-as, em silêncio.
Os vizinhos vieram para ouvir.

VII
O piano, que tem estado em silêncio durante todo o Parsifal
(mas que escutava) pode finalmente dizer algo.
Suspiros… sospiri…
Esta noite, quando Liszt toca, ele mantém pressionado o pedal do mar
para que a energia verde do oceano suba pelo chão e penetre
cada pedra do edifício.
Boa noite, bela profundeza!
A gôndola pesada carrega vida, é simples e negra.

VIII
Sonhei que eu começaria a escola, mas cheguei atrasado.
Todos na sala usavam máscaras brancas nos rostos.
Impossível saber quem era o professor.

Comentário
Ao fim do ano de 1882 e no começo do ano de 1883, Liszt visitou sua filha Cosima e o marido Richard Wagner, em Veneza. Wagner faleceu alguns meses mais tarde. As duas peças para piano de Liszt, publicadas sob o título A Gôndola Lúgubre, foram compostas durante este tempo.

Svarta Vykort

I
Almanackan fullskriven, framtid okänd.
Kabeln nynnar folkvisan utan hemland.
Snöfall i det blystilla havet. Skuggor
brottas på kajen.

II
Mitt i livet händer att döden kommer
och tar mått på människan. Det besöket
glöms och livet fortsätter. Men kostymen
sys i det tysta.

Cartões-Postais Pretos

I
O diário completamente escrito, futuro incerto.
O cabo sem pátria murmura uma canção popular.
A neve cai no mar cinzento. Sombras
combatem no cais.

II
Na metade da sua vida, a morte aparece
e toma as suas medidas respectivas. Esquecemos
a visita e vivemos normalmente. Mas alguém
costura o terno em silêncio.

April och Tystnad

Våren ligger öde.
Det sammetsmörka diket
krälar vid min sida
utan spegelbilder.

Det enda som lyser
är gula blommor.

Jag bärs i min skugga
som en fiol
i sin svarta låda.

Det enda jag vill säga
glimmar utom räckhåll
som silvret
hos pantlånaren.

Abril e Silêncio

A primavera jaz abandonada
Uma valeta de cor roxa escura
move-se ao meu lado
sem restituir nenhuma imagem.

A única coisa que brilha
são algumas flores amarelas.

Carrego-me dentro de minha
própria sombra como um violino
em seu estojo.

A única coisa que quero dizer
paira bem fora do alcance
como a prataria da família
numa casa de penhores.

Romanska Bågar

Inne i den väldiga romanska kyrkan trängdes turisterna i halvmörkret.
Valv gapande bakom valv och ingen överblick.
Några ljuslågor fladdrade.
En ångel utan ansikte omfamnade mig
och viskade genom hela kroppen:
“Skäms inte för att du är människa, var stolt!
Inne i dig öppnar sig valv bakom valv oändligt.
Du blir aldrig färdig, och det är som det skall.”
Jar var blind av tårar
och fostes ut på den solsjudande piazzan
tillsammans med Mr och Mrs Jones, Herr Tanaka och Signora Sabatini
och inne i dem alla öppnade sig valv bakom valv oändligt.

Arcos Românicos

Turistas se aglomeravam em direção ao claro-escuro da enorme
igreja Românica.
Galeria surgindo atrás de galeria, e nenhuma perspectiva.
Chamas de velas bruxuleavam.
Um anjo cujo rosto não pude ver me abraçou
e seu sussurro percorreu todo o meu corpo:
“Não se envergonhe por ser humano, tenha orgulho!
Dentro de você, uma galeria se abre atrás da outra sem cessar.
Você nunca será completo, e é assim que deve ser.”
Lágrimas me cegaram
à medida que fomos sendo conduzidos para a piazza ensolarada,
juntos com o Sr. e a Sra. Jones, Herr Tanaka e a Signora
Sabatini;
dentro de cada um galerias surgiam atrás de galerias sem cessar.

* * *

Tomas Gösta Tranströmer, poeta, tradutor, psicólogo, pianista e (acredite se quiser) uma espécie de entomologista, nasceu em Estocolmo em 1931. Tem mais de 15 coletâneas de poesia publicadas, as quais foram traduzidas para mais de 60 línguas. Em 2011, foi laureado com o Prêmio Nobel de Literatura, onze anos após ter sofrido um derrame que o deixou parcialmente paralisado, mas que não o impediu de escrever e tocar piano. Seu último livro, Den Stora Gåtan, foi lançado em 2004.

 

Enaiê Mairê Della Torre Azambuja nasceu em Curitiba em 1990. Em 2012, formou-se em Letras pela Universidade Federal do Paraná e atualmente cursa o mestrado em Literatura Inglesa na Universidade de Estocolmo. Foi coeditora do blog-revista Sinuosa, onde alcançou a possibilidade de escrever sobre tudo o que lhe interessa: literatura, música, cinema, filosofia. Seu livro com poemas de Tranströmer, Pequenos telegramas pálidos do mundo,  está no prelo pela Cia. das Letras.

Um comentário sobre “tomas tranströmer por enaiê mairê azambuja

Deixe um comentário